Israel Ruong
Johan Israel Ruong (riegádan 1903:s Árjeluovas, jápmán 1986:s) lei ruoŧa-Sámi gielladutki, politihkkár ja professor sámegielas ja kultuvrras Uppsala universitehtas. Son lei daid čeahpimusaid searvvis dáid fáttáin, ja son searvvai sámedutkan bargguide ja barggai maid garrasit sámi vuoigatvuođaid ovddas.[1]
Israel Ruonga eatnigiella lei bihtánsámegiella. Su váhnemat leigga katekehtat ja oruiga Harrokas. Su váhnemat ja máŋga oappá ja vielja basttáhalle spánska golgodávdii (spanskesyken) mii bođii Árjeluktii 1920:s. Ruonga bajásšaddama birra Harrokas muitaluvvo vuđolaččat čállosis “Harrok – ett samiskt nybygge i Pite Lappmark” maid Kultur på karrig jord: festskrift til Asbjørn Nesheim almmuhii. Son čađahii oahpaheaddjioahpu Lulejus, ja barggai oahpaheaddjin Jukkasjärvis Nomadskolenis. 1943:s Ruong gárvii doavtterbarggu čállosiin Lappische Verbalableitung dargestellt auf Grundlage des Pitelappischen. Gaskkal 1947-1967 barggai son johtaleaddjiskuvlabearráigeahččin. Ruong barggai iešguđetlágan oainnuiguin sámegiela dáfus, erenoamážit morfologiijain.
Ruong lei professor sámegielas ja etnologiijas Uppsala universitehtas áigodagas 1949-1969, ja oaččui persovnnalaš professoráhta 1969:s. Israel Ruong lei okta dain gii álggahii Davvi sámi instituhta, ja son barggai maid álggahemiin ovtta sámi instituhta Upmis. Ovttas Knut Bergslandain lei son vuođđudeaddji Bergsland-Ruong-ortografiijai 1948:s. Dáinna ođđa ortografiijain almmuhii Ruong oahppogirjji Min sámegiella (1970).
Ruong lei maid mielde sámepolitihkas ja vuođđudeamis SSR:s, Svenske Samarnas Riksförbund (Ruoŧa Sámiid Riikasearvi), 1950:s. Son lei sátnejođiheaddji SSR:s áigodagas 1959-1967. 1960:s 1973:a rádjái lei son redaktevra Samefolket aviissas.
Davvi sámi instituhtta vuođđudii 1983:s Israel Ruong-stipeandda. Dát juhkko jahkásaččat dutkiide geat barget dutkanbargguiguin mat gullet fáttáide maiguin professor Israel Ruong ieš barggai.[2]
Girjjálašvuohta[rievdat | edit source]
- Studier i lapsk kultur i Pite lappmark och angränsande områden(1944)
- Formlära (1957)
- Niilas ja su sii'da (1965)
- Dovdagat ja bargot (1967)
- Samerna (1969)
- Min sámegiella (1970)
- Samerna - i historien och nutiden (1982)
- Index till samefolkets egen tidning-Samefolket 1918-1973 (1985)
