Sosioleakta

Sosioleakta mearkkaša ahte dihto sosiála joavkku giella lea earálágan. Sosioleakta ii leat seamma go dialeakta (suopman), danin go dialeakta mearkkaša ahte dihto guovllu giella lea earálágan. Sosioleavttat gullet dávjá muhtun guvlui, danin go sosiála joavkkut gávdnojit iešguđet guovllus. Muhto seammás dialeavtta siste sáhtet gávdnot máŋggalágan sosioleavttat, danin go muhtun guovllus gávdnojit máŋggalágan servodatjoavkkut. Dan dihte gielalaš erohusat doibmet sihke oktanaga muhto seammás maiddái goabbát ládje.

Sosioleavtta boahtimuš

Sosioleakta álgá doppe gos gávdno sosiála ráhkadus, danin go dakkárlágan ráhkadusa iešguđet oasit dagahit gielalaš erohusaid. Dasto lea gažaldat seailu go sosioleakta vai ii ja dan mearrida mo giellabiras muđui lea. Bargit mat dávjá humadit olggobeale olbmuiguin, ovdamearkka dihte eiseválddiiguin, ožžot earálágan giela go dakkár bargit mat leat iehčanassii omd. fabrihkabargit.

Sosiála árvu

Sáhttá juohkit servodaga máŋggalágan sosiála joavkkuide dan vuođul mo sii birgejit. Dábálaš servodatluohkát leat bargiidluohkká, gaskaluohkká ja bajitluohkká. Dakkár juohku ii leat leamašan anus Sámis ja dakkár tearpmat láevjit oidnot oappogirjjiin muhto ii muđuid. Dat soaitá speadjalastit dan ahte dát servodatoaidnu lea oalle boarásnuvvan ja ii čilge dálá servodaga, ja guhkkin eret sámi servodaga.

Gielalaš iešvuođat

Jus áigu gávdnat sosioleavtta de galgá dutkat gielalaš erohusaid guovtti dahje máŋgga servodatjoavkku gaskkas. Dutkan galgá čađahuvvot ovtta guovllus vai dialeakta lea seammálágan. Gielalaš iešvuođat mat sáhttet sierranit lea hubmi jietnadeapmi (fonologalaš iešvuođat), sátneválljen (leksikála iešvuođat) ja maiddái sierralágan dajaldagat. Erenoamáš sánit mat gullet muhtun virgái nugo bohcco mearkkasánit, guolgasánit dahje guolástansánit eai láve gullat sosioleavtta iešvuođaide.

Ná čađaha dutkama

Go áigu gávnnahit sosiála joavkkuid gielalaš erohsuaid de sáhttá ná dahkat:

1. Vuos juohká dutkanguovllu olbmuid sosisála joavkkuide.
2. Vállje moadde dehálaš gielalaš iešvuođa.
3. Dasto sáhkkehallá olbmuid geain lea máŋggalágan sosiála duogáš ja mearkkaša mot sii atnet daid iešvuođaid.
4. Ráhkada tabeallaid mat čájehit movt guhtege sosiála joavku atná daid iešvuođaid.

Ii leat dieđus leago oktage guorahallan sámegiela sosioleavttaid ná. Ii leat vuos čielggas makkár sosiála joavkkut gávdnojit Sámis.