Siiddu Ruošša gáldokoda

{{WPiskkadeapmi}}
{{Riika
 | adjektiiva        = ruošša
 | namma             = Росси́йская Федера́ция <br />(Rossijskaja Federatsija)
 | en-namma          = Russia
 | leavga            = Flag of Russia.svg
 | vearjogovva       = Coat of Arms of the Russian Federation.svg
 | stáhtahápmi       = [[federašuvdna]]<ref name="vuoddolahka"/>
 | nationállávlla    = [[Ruošša federašuvnna hymna]]
 | motto             = ii leat
 | kárta             = Russian_Federation_(orthographic_projection)_-_Crimea_disputed.svg
 | virggálaš giella  = [[Ruoššagiella]]<ref name="vuoddolahka"/>
 | oaivegávpot       = [[Moskva]]
 | gonagas           =
 | stáhtaministtar   = [[Mikhail Mishustin]]
 | presideanta       = [[Vladimir Putin]]
 | viidodat          = 17 100 000
 | čáhci             = -
 | olmmošlohku       =  144 463 451
 | olmmošlohku-jahki =  2017
 | čoahkkisvuohta    = 
 | iehčanasvuohta    = [[geassemánu 12.]] b. [[1990]]
 | iehčanasvuođa dáhpáhusat =
 | ruhta             = [[Ruppal]]<ref name="vuoddolahka"/>
 | áigi              = +2 / +11 
 | geasseáigi        = +3 / +12
 | telefonkoda       = 
 | tld               = [[.ru]]
 }}

[[Fiila:Rs-map.png|300px|thumb|Ruošša kárta]]

'''Ruošša'''<ref name="cieza">{{Neahttagáldu | namma = Riikkaid namat čieža gillii | čujuhus = http://kaino.kotus.fi/maidennimet/index.php?id=2116&h=smi | beaivemearri = 21.10.2009, beaiváduvvon 31.08.2016 | olggosaddi = [[Ruovttueatnan gielaid guovddáš]] | čujuhuvvon = 12.06.2018}}</ref> ({{g-ru|Росси́я}} "''Rassija''"), virggálaš namma '''Ruošša federašuvdna'''<ref name="vuoddolahka"/><ref name="cieza"/> ({{g-ru|Росси́йская Федера́ция}} "''Rassijskaja Federatsija''"). Ruošša lea lihttodásseváldi (federašuvdna) mii lea [[Eurohpá|Nuorta-Eurohpás]] ja [[Ásia|Davvi-Ásias]]. Dálá stáhta vuođđuduvvui [[juovlamánu 25.]] beaivve 1991 [[Sovjetlihttu|Sovjetlihtu]] bieđganeami maŋŋá ja šattai viidodaga dáfus máilmmi stuorámus riikan<ref name="mailbmamet">{{Girjegáldu | Čálli= Leinonen, Matti, Nyberg, Teurvo, Kenno, Pirkko, Vestelin, Olavi | Namma = Skuvlla eatnandiehtu - Máilbmámet | Jahki = 2001 | Bihttá = Ruošša lea máilmmi viidáseamos riika | Siidu = 37 | Lassidiehtu =  | Olggosaddinbáiki = [[Anár]] | Olggosaddi = [[Suoma sámediggi|Sámediggi]] | Dovdolohku = ISBN 952-441-032-X | Lohkanbeaivvi = 12.06.2018}}</ref>. [[Ruošša vuođđoláhka|Jagi 1993 vuođđolága]] mielde Ruošša federašuvdna lea [[beallepresideanttalaš dásseváldi]]<ref name="vuoddolahka"/> mii mearkkaša ahte dásseválddi jođihit sihke [[presideanta]] ja [[stáhtaministtar]].

Ruošša lea sihke eurohpálaš ja ásialaš riika. Dán oaivegávpot [[Moskva]] lea Ruošša eurohpálaš oasis. Ruošša rádjeriikkat leat [[Norga]], [[Suopma]], [[Estteeana]], [[Látvia]], [[Lietuva]], [[Polska]], [[Vilges-Ruošša]], [[Ukraina]], [[Georgia]], [[Aserbaižan]], [[Kasakstan]], [[Kiinná]], [[Mongolia]] ja [[Davvi-Korea]]. Daidda lassin [[Jáhpan]]ii, [[Lulli-Korea]]i ja [[Amerihká ovttastuvvan stáhtat|Amerihká ovttastuvvan stáhtaid]] [[Alaska]]i leat dušše unna mátki meara mielde. Beringnuori seakkimus gaska lea 85 km. 

Ruošša sturrodat lea 17 075 400 njealjehaskilomehter ja olmmošlohku lea 144 miljovnna (2017). Váldogiella lea ruoššagiella mii gullá [[indoeurohpálaš gielat|indoeurohpálaš gielaide]]. Stuorámus oassi olbmuin orrot oarjjábealde Urála ja Kaukasusa. Kaukasusa nuortta bealde lea eanaš duoddarat ja vuovdeguovllut. Riika gokčá nuortageažis oarjegeahčái oktanuppelot áigeavádagat ja lea 11 250&nbsp;km guhku. Dat mearkkaša ahte Moskva ássiin lea nohkkanáigi seammás go Jaskesábis lea čuovvovaš beaivvi iđitguovssu.

Ruošša federašuvdna leat 83 hálddašanovttadaga mat gohčoduvvojit ''federašuvdnasubjeaktan''. 
<!--
==Historjá==
==Politihkka==
-->

== Geografiija ==
Ruošša lea máilmmi stuorámus riika go viidodaga ektui<ref name="mailbmamet"/>. Riika gokčá measta goalmmádasa eurásialaš kontineanttas. Rádji eurohpálaš ja ásialaš osiid gaskkas čuovvu várreráidduid Urála ja Kaukasus. Eurohpálaš oassi lea Urála oarjjábealde ja gokčá sullii 23% riikka areála. Ásialaš oassi lea Urála nuorttabealde ja gohčoduvvo dávjá [[Sibirjá|Sibirján]].
<!--
==Ekonomiija==
==Demografiija==
-->

== Kultuvra ==
=== Gielat ===
Ruoššas hállet sullii 100 [[Giella|giela]]. Eanáš dáid gielain gullet [[Indoeurohpálaš gielat|indoeurohpálaš]], [[Áltailaš gielat|áltailaš]], [[Urálalaš gielat|urálalaš]], [[kaukasialaš gielat|kaukasialaš]] dahje [[Paleoásialaš gielat|paleoásialaš]] giellabearrašiidda. Sullii 92% álbmotlogus, dahje 130 miljovnna olbmuin, lea [[ruoššagiella]] eatnigiellan. Ruoššagiella lea áidna virggálaš giella Ruošša federašuvnnas, muhto muhtin oblastain leat eará virggálaš gielat<ref name="vuoddolahka">{{Neahttagáldu | namma = Russian Federation's Constitution of 1993 with Amendments through 2014 | čujuhus = https://www.constituteproject.org/constitution/Russia_2014.pdf?lang=en | beaivemearri =  17.01.2018 | olggosaddi = Constitute | čujuhuvvon = 12.06.2018 | giella ={{en}}}}</ref>. Álbmotlohkamis 2002:s rehkenaste gallis máhtte eará gielaid go ruoššagiela, muhto lohkamis ii boađe ovdan lea go eatnigielas dahje nubbegielas sáhka. Danne leat maid oarjeeurohpálaš gielat listtus:<ref>[https://web.archive.org/web/20120126074108/http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17 Folketeljinga i 2002] {{ru}}</ref>

* [[Eŋgelasgiella]] – 6 955 315,
* [[Tatáragiella]] – 5 347 706,
* [[Duiskkagiella]] – 2 895 147,
* [[Ukrainagiella]] – 1 815 210,
* [[Baškirgiella]] – 1 379 727,
* [[Čečenagiella]] – 1 331 844,
* [[Čuvaškagiella]] – 1 325 382,
* [[Armenagiella]] – 904 892,
* [[Aváragiella]] – 784 840,
* [[Fránskkagiella]] – 705 217,
* [[Aserbažagiella]] – 669 757,
* [[Moesvinagiella]] – 614 260,
* [[Kabardino-čerkessagiella]] – 587 547,
* [[Kasakhigiella]] – 563 749,
* [[Dargingiella]] – 503 523.

=== Osku ===
Árbevirolaččat ruoššat leat leamašan ruošša-[[Ortodoksalaš girku|ortodoksa]] risttalačča. Ortodoksa risttalašvuohta lei stáhtaoskkoldat ovdal 1917 revolušuvnna ovdal. Ruošša šattai risttalažžan maŋŋá go Vladimir I Kievas konverterii risttalašvuhtii 988:s. Máŋga álbmoga konverterejedje go gárte ruošša imperiuma vuollái, muhto muhtumat doalahedje iežaset oskku.

Eai gávdno virggálaš logut čájehan dihte gallis gullet man oskkuide, muhto gásku 1990-logu dadje ahte sullii 50% álbmogis ii lean osku. 30-40% ledje ruošša-ortodoksa risttalačča. Loahppa álbmogis leat muslimat, buddhisttat, juvddálaččat dahje gullet árbevirolaš eamiálbmogiid oskkuide (ovdamearkan davviálbmogiid [[noaidevuohta]] dahje šamanisma). Ruoššas gávdnojit eanet go 6000 moskea ja 70 synagoga.

== Liŋkkat ==
* [https://web.archive.org/web/20070925002130/http://norge.russland.ru/ russland.ru neahttaáviisa]

== Gáldut ==
{{Gáldut}}

== Geahča maid ==
* [[Máilmmi riikkat]]

{{Ásia}}
{{Eurohpá}}

[[Kategoriija:Ruošša| ]]