Erohusat artihkkala «Isláma» veršuvnnaid gaskkas
u r2.7.3) (robot Lägger till: kaa:İslam dini |
u r2.7.2) (robot Lägger till: gv:Yn Islam, min:Islam Ändrar: sa:इस्लाम |
||
| Gurgadas 122: | Gurgadas 122: | ||
[[gn:Islã]] |
[[gn:Islã]] |
||
[[gu:ઇસ્લામ]] |
[[gu:ઇસ્લામ]] |
||
[[gv:Yn Islam]] |
|||
[[ha:Musulunci]] |
[[ha:Musulunci]] |
||
[[hak:Yî-sṳ̂-làn-kau]] |
[[hak:Yî-sṳ̂-làn-kau]] |
||
| Gurgadas 169: | Gurgadas 170: | ||
[[lv:Islāms]] |
[[lv:Islāms]] |
||
[[map-bms:Islam]] |
[[map-bms:Islam]] |
||
[[min:Islam]] |
|||
[[mk:Ислам]] |
[[mk:Ислам]] |
||
[[ml:ഇസ്ലാം]] |
[[ml:ഇസ്ലാം]] |
||
| Gurgadas 205: | Gurgadas 207: | ||
[[ru:Ислам]] |
[[ru:Ислам]] |
||
[[rue:Іслам]] |
[[rue:Іслам]] |
||
[[sa:इस्लाम]] |
|||
[[sa:इस्लाममतम्]] |
|||
[[sah:Ислаам]] |
[[sah:Ислаам]] |
||
[[sc:Islam]] |
[[sc:Islam]] |
||
Veršuvdna guovvamánnu 9 b. 2013 dii. 20.21
Islám (arábagillii: الإسلام) lea máilmmi nuppin stuorámus osku. Islám oskui gulli gohčodit muslimin. Máilmmis leat badjel miljarda muslima ja Islám lea okta máilbme johtileamosit šaddi oskkuin. Islám lea sihke osku ahte eallinvuohki. Dat oaivvildda ahte osku gullá muslimaid juohkebeaivválaš eallimii, sii rohkadallet vihta geardde beaivvis ja ellet muđuige sin bassi girjjiid rávvagiid mielde.
Islám sátni oaivvilda Ipmilii vuolláneami. Islám oskkus lea dušše okta Ipmil. Arábiagillii Ipmil lea Allah, mii geavahit dan sáni dávjá go lea sáhka muslimaid Ipmilis.
Islám oskku álggii jagis 610 go Muhammad nammasaš profehttii almmustuvai eŋgel. Dan maŋŋá Muhammad oinnii 23 jagis lasi eŋgeliid. Islám oskku gohčoditge muhtimen Muhamettilašvuohttan. Islám oskku deháleamos bassi girjjit leat Korána ja Hadith. Korána muittala Muhammadii almmustuvvan eŋgeliid muittalusaid birra. Koránas leat 114 kapihttala. Hadith fas lea muittalus Muhammad eallima ja eallinvugiid birra. Dat muittala maid son lea hállan, oahppahan ja dahkan. Stuora Girjjit Haditha ja Al-Bukhari muitalus Muhammada birra. Sharia islám lobálaš. Jihad doarrunvuoibmi islám.
Islám lea almmolaš osku Saudi-Arábias, Iranis, Irakis, Pakistanis, Indonesias, Indias, Bangladeshis, Egyptas, Durkas, Kuwaitis, Qataris, Nigerias, Afghanistanis, Bahrainis, Ovttastuvvan Arábaemiráhtateis, Jordánias, Syrias, Libyas, Somálias, Omanis, Jemenis, Algerias, Tunisias, Israelis, Marokkos, Sudanis ja Oarje-Saháras.
Vuoiŋŋalaš geatnegašvuođat
Islám oskkus leat vihta vuoiŋŋalaš geatnegašvuođa:
1. Ovtta ja áidna ipmila dovddasteapmi (Lohpidit orrut musliibma)
”Ii leat eará ipmil go Allah (Ipmila) ja Muhammed lea su profehta….”
2. Rituálalaš rohkadallan vihttii beaivvis Mekka (Mekkai) guvlui
Rohkosii gullá hui čavgadit buhtisvuohta. Ovdal rohkosa basset rituálalaččat muođuid, gieđaid gitta gaigŋirii ráje ja julggiid ja sihkkot lákta gieđaiguin maiddái vuovttaid.
3. Attusvearru
Bákkolaš ja eaktodáhtolaš addosat. Ulbmilin oahpahit olmbuide, ahte buot opmodat boahtá ipmilis. Ii oaččo menddo giddanit eatnanlaš opmodahkii, muhto galgá leat gárvvis juohkit oamistis buohkaid buorrin. Bákkolaš attusvearru lea 2,5 % dihto uhcimusmeari badjelmanni opmodagas.
4. Fástu
Ramadan mánotbaji áigge fástudit beaivebadjáneamis gitta beaiveluoitimii ovtta mánotbaji áigge. Dan áigge ii oaččo borrat borramuša, juhkat iige návddašit maidige návddašanávdnasiid dego duhpáha.Olbmot vudjot rohkosii ja iešguorahallamii.Fástudeaddjit eai oaččo dadjat dahje jurddašit geastige bahá.Go beaivi lea luoittán, de borrat fástobeaivvi vuosttas biepmu. Beaivit olbmot rohkadallet moskeijas (moskèa), johtet olgun oktan bearrašiin ja galledallet oahppásiid. Ramadan-fástu nohká stuorra ávvudeapmái, goas borret, addet skeaŋkkaid ja lihkusávaldatgoarttaid. Fástui eai oassálastte mánát eaige dat, geaidda borakeahtesvuohta sáhttá leat dearvvasvuođa dáfus váralaš.
5. Bassivádjolusmátki bassi gávpogii Mekkai
Juohke muslim ferte oktii eallimisttis dahkat bassivádjolusmátki Mekkai, jos sis lea várri dán mátkkái. Jus ii leat vejolaš ieš fitnat Mekkas, omd. buohccivuođa geačil, de reahkká, ahte giinu sohkalaš fitná doppe. Dušše muslimiid luittet Mekkai.
Allabasit
Bearjadat lea musliimmaide čoahkkananbeaivi (Yawm al-Jum'a). Dalle juohke muslimalmmái ferte oassálastit oktasaš rohkosii, nissoniidda dat lea eaktodáhtolaš. Das lea dehálaš oskkolaš ja sosiálalaš mearkkašupmi musliimmaide. Bearjadaga rohkadallat álo moskeijas, jus dat lea vejolaš. Rohkosa jođiheaddji gohčodit imamin, son doallá ovdal rohkosa sártni, khutba. Sártni áigge ii giige oaččo hállat dahje bargat maidige eará go guldalit. Sártni fáddán leat áigeguovdilis áššit, korána oahpahusat, musliimmaid problemat, dahje oskkoldaga njuolggadusaid čilgen.
Eid al-Fitr lea fástu heaittinfeasta. Eid al-Adha fas lea oaffarfeasta, man doallat bassivádjolusmátkki maŋŋá. Oaffarfeasta doallat dan muitun, go profehta Ibrahim (Abraham) geahččaladdui ja su gohččo goddit iežas gándda. Musliimmain leat dušše dát guokte basi.