Olgešbellodat (Norga)

Dán artihkkalis dáidet leat čállinmeattáhusat. Jus háliidat, de divo daid ja váldde eret dan málle. Giitu!

Dát lea buorre artihkal.

Olgešbellodat (Norga)
Vuođđuduvvon	25 borgemánnu 1884
Jođiheaddji	Erna Solberg
Ideologiija	liberálakonservatisma
Politihkalaš sajádat	guovddáš-olgeš
Miellahttolohku	29 584
Váldokantuvra	Oslo
Ruovttusiidu	https://hoyre.no
Áirasat

Norgga Olgešbellodat (dárogillii Høyre) lea konservatiiva politihkalaš bellodat, mii lea álggahuvvon 1884:s. Bellodat lea internationála demokráhtalaš uniovnna miellahttu. Bellodat lea registrerejuvvon Bellodatregistarii. Olgešbellodat lea árbevirolaš olgešbellodat, ja lea maid dat áidna bellodat Norgga Stuoradikkis mii iežas bidjan olgešbeallái.

Erna Solberg, Bergenis eret, lea leamašan bellodatjođiheaddji bellodaga riikačoahkkima rájes, mii lei miessemánus 2004:is. Jan Tore Sanner, Bærumas eret, lea 1. nubbijođiheaddji ja Bent Høie, Randabergas eret, lea 2. nubbijođiheaddji. Henrik Asheim lea bellodaga nuoraidorganisašuvnna jođiheaddji, Olgešbellodaga Nuorat (Unge Høyre), ja Henrik Erevik Riise lea ovdaolmmoš bellodaga studeanttaorganisašuvnnas (Høyres Studentforbund). Olgešbellodat lei áigodagas 2001-2005, dego stuorámus bellodat, mielde Kjell Magne Bondevika nuppi ráđđehusas oktanis Risttalaš Álbmotbellodagain ja Gurutbellodagain.

Olgešbellodaga stuoradiggejoavkkus leat 30 áirasa stuoradiggeválggaid maŋŋel mat ledje 2009:s. Bellodatjođiheaddji Erna Solberg lea maiddái parlamenttalaš jođiheaddji stuoradiggejoavkkus, gos Jan Tore Sanner lea nubbinjođiheaddji. Olgešbellodat lea 3. stuorámus bellodat Stuoradikkis, Bargiidbellodaga ja Ovddádusbellodaga maŋis. Olgešbellodagas leat golbma aktiivvalaš oalgeorganisašuvnna (Unge Høyres Landsforbund, Høyres Studentforbund ja Senior Høyres Landsforbund). Dát organisašuvnnat leat dehálaš oasit Olgešbellodagas, ja sis leat sierra, riikaviidosaš organisašuvdnafierpmit.

Ulbmilpáragráfa

”Olgešbellodat áigu doalahit konservatiiva ovddastuspolitihka, mii lea huksejuvvon risttalaš kultuvrrašvuođu, riektestáda ja álbmotstivrra vuođul, ovddidit persovnnalaš- friddjavuođa ja sosiálalaš ovddasvástádusa, mielmearrideami ja eaiggádašrievtti, ja našunála ja internašunála ovttasbarggu.”

Olgešbellodat presentere iežas dego sosiálalaš reforpmalašbellodat mii bargá daid konstitušuvnnalaš rámmaid mielde maid parlamenttalaš demokratiija bidjá. Bellodat lea guhka leamaš árvokonservatiiva ja liberálakonservatiiva. Olgešbellodat lei 1800-logus ovddemusat árvokonservatiiva bellodat. 1900-logus álge dat liberálakonservatiiva áššit ihttin eanet. Olgešbellodat čuovvu odne vuosttažettiin Edmund Burke konservatiiva árbevieruid.

Olgešbellodaga politihkalaš lávdi deattuha earret eará čuovvovaš áššiid:

• Sihkkarastit stabiila ja oiddolaš rámmaid friddja ja ođashábmemuš ealáhusdoaimma
• Unnit vearuid ja divvagat
• Johtolagaid vuoruhit eambbo
• Dutkamiid vuoruhit eambbo
• Fokuseret eanet máhtu ja oahpu skuvllas
• Gievrras ja spáitilis suodjalus
• Lága ja ortnega doalahit effektiivaláččát
• Buoridit kvalitehta ja gelbbolašvuođa fuolahansuodjalusas
• Unnidit almmolaš intervenšuvnna priváhta olbmuid eallimis ja bargguin
• Ovddidit áktejumi, rabasvuođa ja gierdevašvuođa servodagas
• Suodjalit klimá ja birrasa
• Almmolaš ja priváhta bálvalusdoaimmaid oaččut dássádahkan
• Rájiid bidjat politihkkii ja vuoruhit guovddášbargguid

Historjá

Olgešbellodat álggahuvvui 25. beaivvi borgemánu 1884:s maŋŋel go álggahedje parlamentarisma Norggas. Emil Stang válljejuvvui bellodaga vuosttaš ovdaolmmožin.

Beroštupmi Olgešbellodaga ektui lea rievddadan hirbmosit. Stuorámus oassi jienasteddjiin lei Olgešbellodagas 1894:s go 49,4 % jienastii Olgešbellodaga; dalle ledje dušše guokte bellodaga maid gaskkas sáhtii válljet. Olgešbellodagas ii leat goasse leamašan čielga eanetlohku Stuoradikkis. Olgešbellodat massii ollu jienasteddjiid soahtegaskaáiggis, earret eará go ilbme ođđa bellodagat. 1945:s 1970:i lassánedje bellodagas jienasteaddjit jámadit, ja 1973 válggaid maŋŋel lassánedje vel eanet.

1981-válggain oaččui Olgešbellodat 31,7 % jienaid, ja ledje bellodaga buoremus válggat 1924 rájes. Bellodaga deháleamos politihkas 1980-loguin lei Kåre Willoch, guhte lei stádaministtar 1981-1986. 1980-loguin ledje bellodagas eanet máksi miellahtu go goassege muđui, dalle sullii 100 000 olbmo.

1997 válggain oaččui Olgešbellodat 14,3 % - dalá heajumus válga 1945:a rájes. Bellodagas ledje goitge buori válggat 2001:s, ja besse ráđđehussii oktan Risttalaš Álbmotbellodagain ja Gurutbellodagain. Jahki 2005:s ledje fas heajos válggat Olgešbellodaga ektui, ja ožžo dušše 14,1 %.

1900-jagiin álggahii Olgešbellodat huksema ođđaáigásaš johtolatfierbmádaga. Vuosttaš máilmmisoađi maŋŋel šattai Olgešbellodaga váldoášši ođđasit ásahit dearvvašlaš ekonomalaš politihka.

Válgahistorihkka

Stuoradiggeválgabohtasat 1906–2009 Jahki Jietnaproseantta 1906 32,7 % 1909 41,4 % 1912 33,0 % 1915 28,7 % 1918 30,4 % 1921 33,4 % 1924 32,5, % 1927 24,0 % 1930 27,4 % 1933 20,2 % 1936 21,3 % 1945 17,0 % 1949 18,3 % 1953 18,6 % 1957 18,9 % 1961 20,0 % 1965 21,1 % 1969 19,6 % 1973 17,4 % 1977 24,8 % 1981 31,7 % 1985 30,4 % 1989 22,2 % 1993 17,0 % 1997 14,3 % 2001 21,2 % 2005 14,1 % 2009 17,2 %

Suohkanválgabohtosat 1928–2007 Jahki Jietnaproseantta 1928 14,2 % 1931 16,3 % 1934 12,1 % 1937 14,3 % 1945 9,7 % 1947 13,9 % 1951 15,2 % 1955 16,7 % 1959 18,6 % 1963 19,8 % 1967 19,3 % 1971 17,9 % 1975 21,8 % 1979 29,2 % 1983 25,9 % 1987 23,3 % 1991 21,5 % 1995 20,2 % 1999 21,4 % 2003 18,1 % 2007 19,3 %

Fylkadiggeválgabohtosat 1975–2007 Jahki Jietnaproseantta 1975 22,6 % 1979 29,9 % 1983 26,4 % 1987 23,7 % 1991 21,9 % 1995 19,9 % 1999 21,3 % 2003 17,8 % 2007 18,8 %

Jođihangoddi

Jođiheaddjit Erna Solberg 2004– Jan Petersen 1994–2004 Kaci Kullmann Five 1991–1994 Jan P. Syse 1988–1991 Kaci Kullmann Five 1988 Rolf Presthus 1986–1988 Erling Norvik 1984–1986 Jo Benkow 1980–1984 Erling Norvik 1974–1980 Kåre Willoch 1970–1974 Sjur Lindebrække 1962–1970 Alv Kjøs 1954–1962 C.J. Hambro 1950–1954 Arthur Nordlie 1945–1950 Ole Bærøe 1937–1940 Johan H. Andresen 1934–1937 C.J. Hambro 1926–1934 Ivar Lykke 1923–1926 Otto B. Halvorsen 1919–1923 Jens Bratlie 1911–1919 Fredrik Stang d.y. 1907–1911 Edmund Harbitz 1905–1907 Ole Larsen Skattebøl 1902–1905 Francis Hagerup 1899–1902 Emil Stang d.e. 1896–1899 Christian Schweigaard 1893–1896 Emil Stang d.e. 1891–1893 Christian Schweigaard 1889–1891 Emil Stang d.e. 1884–1889

1. nubbinjođiheaddjit Jan Tore Sanner 2008– Per-Kristian Foss 2004–2008 Erna Solberg 2002–2004 Inge Lønning 1998–2002 Børge Brende 1994–1998 John G. Bernander 1991–1994 Astrid Nøklebye Heiberg 1990–1991 Wenche Frogn Sellæg 1988–1990 Kaci Kullmann Five 1984–1988 Håkon Randal 1980–1984 Jo Benkow 1978–1980 Lars T. Platou 1972–1978 Erling Norvik 1970–1972 Svenn Stray 1962–1970 Bernt Ingvaldsen 1954–1962 Alv Kjøs 1950–1954 Herman Smitt Ingebretsen 1945–1949

2. nubbinjođiheaddjit Bent Høie 2010– Erling Lae 2008–2010 Jan Tore Sanner 2004–2008 Per-Kristian Foss 2002–2004 Anne Berit Andersen 1998–2002 Elisabeth Aspaker 1994–1998 Svein Ludvigsen 1990–1991 Petter Thomassen 1988–1990 Erlend Rian 1986–1988 Arne Skauge 1984–1986 Kaci Kullmann Five 1982–1984 Astrid Gjertsen 1978–1982 Jo Benkow 1974–1978 Per Hysing-Dahl 1972–1974 Lars T. Platou 1970–1972 Håkon Kyllingmark 1958–1970 Claudia Olsen 1954–1958 Sjur Lindebrække 1950–1954

Parlamentáralaš jođiheaddjit Erna Solberg 2005– Oddvard Nilsen 2001–2005 Jan Petersen 1994–2001 Anders Talleraas 1989–1994 Jan P. Syse 1985–1989 Jo Benkow 1981–1985 Kåre Willoch 1970–1981 Svenn Stray 1965–1970 John Lyng 1957–1965 C.J. Hambro 1926–1958 Ivar Lykke 1923–1926 Otto B. Halvorsen 1922–1923 Ivar Lykke 1920–1921 Otto B. Halvorsen 1919–1920 Edvard Hagerup Bull 1912–1918 Jens Bratlie 1910–1912 Fredrik Stang d.y. 1906–1909 Johan Thorne 1904–1906 Francis Hagerup 1901–1903 Emil Stang d.e. 1898–1900 Christian Schweigaard 1894–1897 Emil Stang d.e. 1892–1893 Christian Schweigaard 1889–1891 Emil Stang d.e. 1884–1889

Generálačállit Lars Arne Ryssdal 2009– Trond Reidar Hole 2001–2009 Eirik Moen 1995–2001 Svein Grønnern 1986–1995 Fridtjov Clemet 1974–1986 Erling Norvik 1970–1974 Gudvin Låder Ve 1965–1970 Kåre Willoch 1963–1965 Holger Ursin 1956–1963 Leif Helberg 1946–1956 Birger Gotaas 1945–1946 Herman Smitt Ingebretsen 1936–1940 Harald Gram 1914–1936 J. Rose Deist 1913 Adolph Helwig 1907–1913 Johannes Marten 1899–1906 Thorstein Diesen 1898–1899 Hakon Berger 1898 Paul Benjamin Vogt 1892–1897 Fredrich H. Steffens 1884–1892