Siiddu Olgešbellodat (Norga) gáldokoda

{{SDG}}
{{Buorre}}
{{Vuođđoartihkal}}
{{Bellodat}}
Norgga '''Olgešbellodat''' ([[dárogiella|dárogillii]] ''Høyre'') lea konservatiiva politihkalaš bellodat, mii lea álggahuvvon [[1884|1884:s]]. Bellodat lea internationála demokráhtalaš uniovnna miellahttu. Bellodat lea registrerejuvvon Bellodatregistarii. Olgešbellodat lea árbevirolaš olgešbellodat, ja lea maid dat áidna bellodat Norgga Stuoradikkis mii iežas bidjan olgešbeallái.

[[Erna Solberg]], [[Bergen]]is eret, lea leamašan bellodatjođiheaddji bellodaga riikačoahkkima rájes, mii lei [[Miessemánnu|miessemánus]] [[2004|2004:is]]. [[Jan Tore Sanner]], [[Bærum]]as eret, lea 1. nubbijođiheaddji ja [[Bent Høie]], [[Randaberg]]as eret, lea 2. nubbijođiheaddji. Henrik Asheim lea bellodaga nuoraidorganisašuvnna jođiheaddji, Olgešbellodaga Nuorat (Unge Høyre), ja Henrik Erevik Riise lea ovdaolmmoš bellodaga studeanttaorganisašuvnnas (Høyres Studentforbund). Olgešbellodat lei áigodagas 2001-2005, dego stuorámus bellodat, mielde [[Kjell Magne Bondevik]]a nuppi ráđđehusas oktanis [[Risttalaš Álbmotbellodat|Risttalaš Álbmotbellodagain]] ja [[Gurutbellodat|Gurutbellodagain]].

Olgešbellodaga stuoradiggejoavkkus leat 30 áirasa stuoradiggeválggaid maŋŋel mat ledje 2009:s. Bellodatjođiheaddji Erna Solberg lea maiddái parlamenttalaš jođiheaddji stuoradiggejoavkkus, gos Jan Tore Sanner lea nubbinjođiheaddji. Olgešbellodat lea 3. stuorámus bellodat [[Stuoradiggi|Stuoradikkis]], [[Bargiidbellodat|Bargiidbellodaga]] ja [[Ovddádusbellodat|Ovddádusbellodaga]] maŋis.
Olgešbellodagas leat golbma aktiivvalaš oalgeorganisašuvnna (Unge Høyres Landsforbund, Høyres Studentforbund ja Senior Høyres Landsforbund). Dát organisašuvnnat leat dehálaš oasit Olgešbellodagas, ja sis leat sierra, riikaviidosaš organisašuvdnafierpmit.

==Ulbmilpáragráfa==
”Olgešbellodat áigu doalahit konservatiiva ovddastuspolitihka, mii lea huksejuvvon risttalaš kultuvrrašvuođu, riektestáda ja álbmotstivrra vuođul, ovddidit persovnnalaš- friddjavuođa ja sosiálalaš ovddasvástádusa, mielmearrideami ja eaiggádašrievtti, ja našunála ja internašunála ovttasbarggu.”

Olgešbellodat presentere iežas dego sosiálalaš reforpmalašbellodat mii bargá daid konstitušuvnnalaš rámmaid mielde maid parlamenttalaš demokratiija bidjá. Bellodat lea guhka leamaš árvokonservatiiva ja liberálakonservatiiva. Olgešbellodat lei 1800-logus ovddemusat árvokonservatiiva bellodat. 1900-logus álge dat liberálakonservatiiva áššit ihttin eanet. Olgešbellodat čuovvu odne vuosttažettiin Edmund Burke konservatiiva árbevieruid.

Olgešbellodaga politihkalaš lávdi deattuha earret eará čuovvovaš áššiid:
*Sihkkarastit stabiila ja oiddolaš rámmaid friddja ja ođashábmemuš ealáhusdoaimma
*Unnit vearuid ja divvagat
*Johtolagaid vuoruhit eambbo
*Dutkamiid vuoruhit eambbo
*Fokuseret eanet máhtu ja oahpu skuvllas
*Gievrras ja spáitilis suodjalus
*Lága ja ortnega doalahit effektiivaláččát
*Buoridit kvalitehta ja gelbbolašvuođa fuolahansuodjalusas
*Unnidit almmolaš intervenšuvnna priváhta olbmuid eallimis ja bargguin
*Ovddidit áktejumi, rabasvuođa ja gierdevašvuođa servodagas
*Suodjalit klimá ja birrasa
*Almmolaš ja priváhta bálvalusdoaimmaid oaččut dássádahkan
*Rájiid bidjat politihkkii ja vuoruhit guovddášbargguid

==Historjá==
Olgešbellodat álggahuvvui 25. beaivvi borgemánu 1884:s maŋŋel go álggahedje parlamentarisma Norggas. Emil Stang válljejuvvui bellodaga vuosttaš ovdaolmmožin.

Beroštupmi Olgešbellodaga ektui lea rievddadan hirbmosit. Stuorámus oassi jienasteddjiin lei Olgešbellodagas 1894:s go 49,4 % jienastii Olgešbellodaga; dalle ledje dušše guokte bellodaga maid gaskkas sáhtii válljet. Olgešbellodagas ii leat goasse leamašan čielga eanetlohku Stuoradikkis. Olgešbellodat massii ollu jienasteddjiid soahtegaskaáiggis, earret eará go ilbme ođđa bellodagat. 1945:s 1970:i lassánedje bellodagas jienasteaddjit jámadit, ja 1973 válggaid maŋŋel lassánedje vel eanet.

1981-válggain oaččui Olgešbellodat 31,7 % jienaid, ja ledje bellodaga buoremus válggat 1924 rájes. Bellodaga deháleamos politihkas 1980-loguin lei Kåre Willoch, guhte lei stádaministtar 1981-1986. 1980-loguin ledje bellodagas eanet máksi miellahtu go goassege muđui, dalle sullii 100 000 olbmo.

1997 válggain oaččui Olgešbellodat 14,3 % - dalá heajumus válga 1945:a rájes. Bellodagas ledje goitge buori válggat 2001:s, ja besse ráđđehussii oktan Risttalaš Álbmotbellodagain ja Gurutbellodagain. Jahki 2005:s ledje fas heajos válggat Olgešbellodaga ektui, ja ožžo dušše 14,1 %.

1900-jagiin álggahii Olgešbellodat huksema ođđaáigásaš johtolatfierbmádaga. Vuosttaš máilmmisoađi maŋŋel šattai Olgešbellodaga váldoášši ođđasit ásahit dearvvašlaš ekonomalaš politihka.

== Válgahistorihkka ==
{|
|-
|'''Stuoradiggeválgabohtasat 1906&ndash;2009'''<ref>[http://www.ssb.no/histstat/tabeller/25-3.html Statistisk Sentralbyrå: stortingsvalgresultater]</ref>

{| class="wikitable"
! Jahki 
! Jietnaproseantta
|-
| [[Stuoradiggeválga 1906|1906]]
| 32,7&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1909|1909]]
| 41,4&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1912|1912]]
| 33,0&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1915|1915]]
| 28,7&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1918|1918]]
| 30,4&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1921|1921]]
|  33,4&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1924|1924]]
|  32,5,&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1927|1927]]
|  24,0&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1930|1930]]
|  27,4&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1933|1933]]
|  20,2&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1936|1936]]
|  21,3&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1945|1945]]
|  17,0&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1949|1949]]
|  18,3&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1953|1953]]
|  18,6&nbsp;% 
|-
| [[Stuoradiggeválga 1957|1957]]
|  18,9&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1961|1961]]
|  20,0&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1965|1965]]
|  21,1&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1969|1969]]
|  19,6&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1973|1973]]
|  17,4&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1977|1977]]
|  24,8&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1981|1981]]
|  31,7&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1985|1985]]
|  30,4&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1989|1989]]
|  22,2&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1993|1993]]
|  17,0&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 1997|1997]]
|  14,3&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 2001|2001]]
|  21,2&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 2005|2005]]
|  14,1&nbsp;%
|-
| [[Stuoradiggeválga 2009|2009]]
|  17,2&nbsp;%
|}
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| valign="top" |'''Suohkanválgabohtosat 1928&ndash;2007'''<ref>[http://www.ssb.no/histstat/tabeller/25-6.html Statistisk Sentralbyrå: kommunestyrevalgresultater]</ref>
{| class="wikitable"
! Jahki 
! Jietnaproseantta
|-
| [[1928]]
| 14,2&nbsp;%
|-
| [[1931]]
| 16,3&nbsp;%
|-
| [[1934]]
| 12,1&nbsp;%
|-
| [[1937]]
| 14,3&nbsp;%
|-
| [[1945]]
| 9,7&nbsp;%
|-
| [[1947]]
| 13,9&nbsp;%
|-
| [[1951]]
| 15,2&nbsp;%
|-
| [[1955]]
| 16,7&nbsp;%
|-
| [[1959]]
| 18,6&nbsp;%
|-
| [[1963]]
| 19,8&nbsp;%
|-
| [[1967]]
| 19,3&nbsp;%
|-
| [[1971]]
| 17,9&nbsp;%
|-
| [[1975]]
| 21,8&nbsp;%
|-
| [[1979]]
| 29,2&nbsp;%
|-
| [[1983]]
| 25,9&nbsp;%
|-
| [[1987]]
| 23,3&nbsp;%
|-
| [[1991]]
| 21,5&nbsp;%
|-
| [[1995]]
| 20,2&nbsp;%
|-
| [[1999]]
| 21,4&nbsp;%
|-
| [[2003]]
| 18,1&nbsp;%
|-
| [[2007]]
| 19,3&nbsp;%
|}
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
| valign="top" |'''Fylkadiggeválgabohtosat 1975&ndash;2007'''<ref>[http://www.ssb.no/histstat/tabeller/25-7.html Statistisk Sentralbyrå: fylkestingsvalgresultater]</ref>

{| class="wikitable"
! Jahki 
! Jietnaproseantta
|-
| [[1975]]
| 22,6&nbsp;%
|-
| [[1979]]
| 29,9&nbsp;%
|-
| [[1983]]
| 26,4&nbsp;%
|-
| [[1987]]
| 23,7&nbsp;%
|-
| [[1991]]
| 21,9&nbsp;%
|-
| [[1995]]
| 19,9&nbsp;%
|-
| [[1999]]
| 21,3&nbsp;%
|-
| [[2003]]
| 17,8&nbsp;%
|-
| [[2007]]
| 18,8&nbsp;%
|-
|}
|}

== Jođihangoddi ==
{|
|valign="top"|
'''Jođiheaddjit'''
* [[Erna Solberg]] 2004–
* [[Jan Petersen]] 1994–2004
* [[Kaci Kullmann Five]] 1991–1994
* [[Jan P. Syse]] 1988–1991
* [[Kaci Kullmann Five]] 1988
* [[Rolf Presthus]] 1986–1988
* [[Erling Norvik]] 1984–1986
* [[Jo Benkow]] 1980–1984
* [[Erling Norvik]] 1974–1980
* [[Kåre Willoch]] 1970–1974
* [[Sjur Lindebrække]] 1962–1970
* [[Alv Kjøs]] 1954–1962
* [[C.J. Hambro]] 1950–1954
* [[Arthur Nordlie]] 1945–1950
* [[Ole Bærøe]] 1937–1940
* [[Johan H. Andresen]] 1934–1937
* [[C.J. Hambro]] 1926–1934
* [[Ivar Lykke]] 1923–1926
* [[Otto B. Halvorsen]] 1919–1923
* [[Jens Bratlie]] 1911–1919
* [[Fredrik Stang d.y.]] 1907–1911
* [[Edmund Harbitz]] 1905–1907
* [[Ole Larsen Skattebøl]] 1902–1905
* [[Francis Hagerup]] 1899–1902
* [[Emil Stang d.e.]] 1896–1899
* [[Christian Schweigaard]] 1893–1896
* [[Emil Stang d.e.]] 1891–1893
* [[Christian Schweigaard]] 1889–1891
* [[Emil Stang d.e.]] 1884–1889
|width="33"|&nbsp;
|valign="top"|
'''1. nubbinjođiheaddjit'''
* [[Jan Tore Sanner]] 2008–
* [[Per-Kristian Foss]] 2004–2008
* [[Erna Solberg]] 2002–2004
* [[Inge Lønning]] 1998–2002
* [[Børge Brende]] 1994–1998
* [[John G. Bernander]] 1991–1994
* [[Astrid Nøklebye Heiberg]] 1990–1991
* [[Wenche Frogn Sellæg]] 1988–1990
* [[Kaci Kullmann Five]] 1984–1988
* [[Håkon Randal]] 1980–1984
* [[Jo Benkow]] 1978–1980
* [[Lars T. Platou]] 1972–1978
* [[Erling Norvik]] 1970–1972
* [[Svenn Stray]] 1962–1970
* [[Bernt Ingvaldsen]] 1954–1962
* [[Alv Kjøs]] 1950–1954
* [[Herman Smitt Ingebretsen]] 1945–1949
|width="33"|&nbsp;
|valign="top"|
'''2. nubbinjođiheaddjit'''
* [[Bent Høie]] 2010–
* [[Erling Lae]] 2008–2010
* [[Jan Tore Sanner]] 2004–2008
* [[Per-Kristian Foss]] 2002–2004
* [[Anne Berit Andersen]] 1998–2002
* [[Elisabeth Aspaker]] 1994–1998
* [[Svein Ludvigsen]] 1990–1991
* [[Petter Thomassen]] 1988–1990
* [[Erlend Rian]] 1986–1988
* [[Arne Skauge]] 1984–1986
* [[Kaci Kullmann Five]] 1982–1984
* [[Astrid Gjertsen]] 1978–1982
* [[Jo Benkow]] 1974–1978
* [[Per Hysing-Dahl]] 1972–1974
* [[Lars T. Platou]] 1970–1972
* [[Håkon Kyllingmark]] 1958–1970
* [[Claudia Olsen]] 1954–1958
* [[Sjur Lindebrække]] 1950–1954
|}

{|
|valign="top"|
'''Parlamentáralaš jođiheaddjit'''
* [[Erna Solberg]] 2005–
* [[Oddvard Nilsen]] 2001–2005
* [[Jan Petersen]] 1994–2001
* [[Anders Talleraas]] 1989–1994
* [[Jan P. Syse]] 1985–1989
* [[Jo Benkow]] 1981–1985
* [[Kåre Willoch]] 1970–1981
* [[Svenn Stray]] 1965–1970
* [[John Lyng]] 1957–1965
* [[C.J. Hambro]] 1926–1958
* [[Ivar Lykke]] 1923–1926
* [[Otto B. Halvorsen]] 1922–1923
* [[Ivar Lykke]] 1920–1921
* [[Otto B. Halvorsen]] 1919–1920
* [[Edvard Hagerup Bull]] 1912–1918
* [[Jens Bratlie]] 1910–1912
* [[Fredrik Stang d.y.]] 1906–1909
* [[Johan Thorne]] 1904–1906
* [[Francis Hagerup]] 1901–1903
* [[Emil Stang d.e.]] 1898–1900
* [[Christian Schweigaard]] 1894–1897
* [[Emil Stang d.e.]] 1892–1893
* [[Christian Schweigaard]] 1889–1891
* [[Emil Stang d.e.]] 1884–1889
|width="33"|&nbsp;
|valign="top"|
'''Generálačállit'''
* [[Lars Arne Ryssdal]] 2009–
* [[Trond Reidar Hole]] 2001–2009
* [[Eirik Moen]] 1995–2001
* [[Svein Grønnern]] 1986–1995
* [[Fridtjov Clemet]] 1974–1986
* [[Erling Norvik]] 1970–1974
* [[Gudvin Låder Ve]] 1965–1970
* [[Kåre Willoch]] 1963–1965
* [[Holger Ursin (politiker)|Holger Ursin]] 1956–1963
* [[Leif Helberg]] 1946–1956
* [[Birger Gotaas]] 1945–1946
* [[Herman Smitt Ingebretsen]] 1936–1940
* [[Harald Gram]] 1914–1936
* [[J. Rose Deist]] 1913
* [[Adolph Helwig]] 1907–1913
* [[Johannes Marten]] 1899–1906
* [[Thorstein Diesen]] 1898–1899
* [[Hakon Berger]] 1898
* [[Paul Benjamin Vogt]] 1892–1897
* [[Fredrich H. Steffens]] 1884–1892
|}

==Čujuhusat==
{{reflist}}

[[Kategoriija:Norgga bellodagat]]
[[Kategoriija:Stuoradiggi]]