Olgešbellodat (Norga)

Dát artihkal gullá davvisámegiel Wikipedia vuođđoartihkkaliidda.
Wikipedia'as/is
(Ođđasitstivrejuvvon siiddus Olgešbellodat)
Dán artihkkalis dáidet leat čállinmeattáhusat. Jus háliidat, de divo daid ja váldde eret dan málle. Giitu!
Dát lea buorre artihkal.
Dát lea buorre artihkal.

Norgga Olgešbellodat (dárogillii Høyre) lea konservatiiva politihkalaš bellodat, mii lea álggahuvvon 1884:s. Bellodat lea internationála demokráhtalaš uniovnna miellahttu. Bellodat lea registrerejuvvon Bellodatregistarii. Olgešbellodat lea árbevirolaš olgešbellodat, ja lea maid dat áidna bellodat Norgga Stuoradikkis mii iežas bidjan olgešbeallái.

Erna Solberg, Bergenis eret, lea leamašan bellodatjođiheaddji bellodaga riikačoahkkima rájes, mii lei miessemánus 2004:is. Jan Tore Sanner, Bærumas eret, lea 1. nubbijođiheaddji ja Bent Høie, Randabergas eret, lea 2. nubbijođiheaddji. Henrik Asheim lea bellodaga nuoraidorganisašuvnna jođiheaddji, Olgešbellodaga Nuorat (Unge Høyre), ja Henrik Erevik Riise lea ovdaolmmoš bellodaga studeanttaorganisašuvnnas (Høyres Studentforbund). Olgešbellodat lei áigodagas 2001-2005, dego stuorámus bellodat, mielde Kjell Magne Bondevika nuppi ráđđehusas oktanis Risttalaš Álbmotbellodagain ja Gurutbellodagain.

Olgešbellodaga stuoradiggejoavkkus leat 30 áirasa stuoradiggeválggaid maŋŋel mat ledje 2009:s. Bellodatjođiheaddji Erna Solberg lea maiddái parlamenttalaš jođiheaddji stuoradiggejoavkkus, gos Jan Tore Sanner lea nubbinjođiheaddji. Olgešbellodat lea 3. stuorámus bellodat Stuoradikkis, Bargiidbellodaga ja Ovddádusbellodaga maŋis. Olgešbellodagas leat golbma aktiivvalaš oalgeorganisašuvnna (Unge Høyres Landsforbund, Høyres Studentforbund ja Senior Høyres Landsforbund). Dát organisašuvnnat leat dehálaš oasit Olgešbellodagas, ja sis leat sierra, riikaviidosaš organisašuvdnafierpmit.

Ulbmilpáragráfa[rievdat | rievdat gáldu]

”Olgešbellodat áigu doalahit konservatiiva ovddastuspolitihka, mii lea huksejuvvon risttalaš kultuvrrašvuođu, riektestáda ja álbmotstivrra vuođul, ovddidit persovnnalaš- friddjavuođa ja sosiálalaš ovddasvástádusa, mielmearrideami ja eaiggádašrievtti, ja našunála ja internašunála ovttasbarggu.”

Olgešbellodat presentere iežas dego sosiálalaš reforpmalašbellodat mii bargá daid konstitušuvnnalaš rámmaid mielde maid parlamenttalaš demokratiija bidjá. Bellodat lea guhka leamaš árvokonservatiiva ja liberálakonservatiiva. Olgešbellodat lei 1800-logus ovddemusat árvokonservatiiva bellodat. 1900-logus álge dat liberálakonservatiiva áššit ihttin eanet. Olgešbellodat čuovvu odne vuosttažettiin Edmund Burke konservatiiva árbevieruid.

Olgešbellodaga politihkalaš lávdi deattuha earret eará čuovvovaš áššiid:

  • Sihkkarastit stabiila ja oiddolaš rámmaid friddja ja ođashábmemuš ealáhusdoaimma
  • Unnit vearuid ja divvagat
  • Johtolagaid vuoruhit eambbo
  • Dutkamiid vuoruhit eambbo
  • Fokuseret eanet máhtu ja oahpu skuvllas
  • Gievrras ja spáitilis suodjalus
  • Lága ja ortnega doalahit effektiivaláččát
  • Buoridit kvalitehta ja gelbbolašvuođa fuolahansuodjalusas
  • Unnidit almmolaš intervenšuvnna priváhta olbmuid eallimis ja bargguin
  • Ovddidit áktejumi, rabasvuođa ja gierdevašvuođa servodagas
  • Suodjalit klimá ja birrasa
  • Almmolaš ja priváhta bálvalusdoaimmaid oaččut dássádahkan
  • Rájiid bidjat politihkkii ja vuoruhit guovddášbargguid

Historjá[rievdat | rievdat gáldu]

Olgešbellodat álggahuvvui 25. beaivvi borgemánu 1884:s maŋŋel go álggahedje parlamentarisma Norggas. Emil Stang válljejuvvui bellodaga vuosttaš ovdaolmmožin.

Beroštupmi Olgešbellodaga ektui lea rievddadan hirbmosit. Stuorámus oassi jienasteddjiin lei Olgešbellodagas 1894:s go 49,4 % jienastii Olgešbellodaga; dalle ledje dušše guokte bellodaga maid gaskkas sáhtii válljet. Olgešbellodagas ii leat goasse leamašan čielga eanetlohku Stuoradikkis. Olgešbellodat massii ollu jienasteddjiid soahtegaskaáiggis, earret eará go ilbme ođđa bellodagat. 1945:s 1970:i lassánedje bellodagas jienasteaddjit jámadit, ja 1973 válggaid maŋŋel lassánedje vel eanet.

1981-válggain oaččui Olgešbellodat 31,7 % jienaid, ja ledje bellodaga buoremus válggat 1924 rájes. Bellodaga deháleamos politihkas 1980-loguin lei Kåre Willoch, guhte lei stádaministtar 1981-1986. 1980-loguin ledje bellodagas eanet máksi miellahtu go goassege muđui, dalle sullii 100 000 olbmo.

1997 válggain oaččui Olgešbellodat 14,3 % - dalá heajumus válga 1945:a rájes. Bellodagas ledje goitge buori válggat 2001:s, ja besse ráđđehussii oktan Risttalaš Álbmotbellodagain ja Gurutbellodagain. Jahki 2005:s ledje fas heajos válggat Olgešbellodaga ektui, ja ožžo dušše 14,1 %.

1900-jagiin álggahii Olgešbellodat huksema ođđaáigásaš johtolatfierbmádaga. Vuosttaš máilmmisoađi maŋŋel šattai Olgešbellodaga váldoášši ođđasit ásahit dearvvašlaš ekonomalaš politihka.

Válgahistorihkka[rievdat | rievdat gáldu]

Stuoradiggeválgabohtasat 1906–2009[1]
Jahki Jietnaproseantta
1906 32,7 %
1909 41,4 %
1912 33,0 %
1915 28,7 %
1918 30,4 %
1921 33,4 %
1924 32,5, %
1927 24,0 %
1930 27,4 %
1933 20,2 %
1936 21,3 %
1945 17,0 %
1949 18,3 %
1953 18,6 %
1957 18,9 %
1961 20,0 %
1965 21,1 %
1969 19,6 %
1973 17,4 %
1977 24,8 %
1981 31,7 %
1985 30,4 %
1989 22,2 %
1993 17,0 %
1997 14,3 %
2001 21,2 %
2005 14,1 %
2009 17,2 %
      Suohkanválgabohtosat 1928–2007[2]
Jahki Jietnaproseantta
1928 14,2 %
1931 16,3 %
1934 12,1 %
1937 14,3 %
1945 9,7 %
1947 13,9 %
1951 15,2 %
1955 16,7 %
1959 18,6 %
1963 19,8 %
1967 19,3 %
1971 17,9 %
1975 21,8 %
1979 29,2 %
1983 25,9 %
1987 23,3 %
1991 21,5 %
1995 20,2 %
1999 21,4 %
2003 18,1 %
2007 19,3 %
      Fylkadiggeválgabohtosat 1975–2007[3]
Jahki Jietnaproseantta
1975 22,6 %
1979 29,9 %
1983 26,4 %
1987 23,7 %
1991 21,9 %
1995 19,9 %
1999 21,3 %
2003 17,8 %
2007 18,8 %

Jođihangoddi[rievdat | rievdat gáldu]

Jođiheaddjit

 

1. nubbinjođiheaddjit

 

2. nubbinjođiheaddjit

Parlamentáralaš jođiheaddjit

 

Generálačállit

Čujuhusat[rievdat | rievdat gáldu]