Erohusat artihkkala «Isláma» veršuvnnaid gaskkas

Wikipedia'as/is
Sisdoallu sihkkojuvvon Sisdoallu biddjon
SieBot (ságastallan | rievdadusat)
u robot Lägger till: kl:Islam
u robot Lägger till: mwl:Eislan
Gurgadas 152: Gurgadas 152:
[[ms:Islam]]
[[ms:Islam]]
[[mt:Islam]]
[[mt:Islam]]
[[mwl:Eislan]]
[[mzn:Isläm]]
[[mzn:Isläm]]
[[nah:Islamismo]]
[[nah:Islamismo]]

Veršuvdna golggotmánnu 21 b. 2009 dii. 1.17

Allah arábiagillii
Fiila:Loya7.jpg
Musliima niqabis
Korána

Islam (arábagillii: الإسلام) lea máilmmi nuppin stuorámus osku. Islam oskui gulli gohčodit muslimin. Máilmmis leat badjel miljarda muslima ja Islam lea okta máilbme johtileamosit šaddi oskkuin. Islam lea sihke osku ahte eallinvuohki. Dat oaivvildda ahte osku gullá muslimaid juohkebeaivválaš eallimii, sii rohkadallet vihta geardde beaivvis ja ellet muđuige sin bassi girjjiid rávvagiid mielde.

Islam sátni oaivvilda Ipmilii vuolláneami. Islam oskkus lea dušše okta Ipmil. Arábiagillii Ipmil lea Allah, mii geavahit dan sáni dávjá go lea sáhka muslimaid Ipmilis.

Islam oskku álggii jagis 610 go Muhammad nammasaš profehttii almmustuvai eŋgel. Dan maŋŋá Muhammad oinnii 23 jagis lasi eŋgeliid. Islam oskku gohčoditge muhtimen Muhamettilašvuohttan. Islam oskku deháleamos bassi girjjit leat Korána ja Hadith. Korána muittala Muhammadii almmustuvvan Eŋgeliid muittalusaid birra. Hadith fas lea muittalus Muhammad eallima ja eallinvugiid birra. Dat muittala maid son lea hállan, oahppahan ja dahkan.

Islam lea almmolaš osku Saudi-Arábias, Iranis, Irakis, Pakistanis, Indonesias, Indias, Bangladeshis, Egyptas, Durkas, Kuwaitis, Qataris, Nigerias, Afghanistanis, Bahrainis, Ovttastuvvan Arábaemiráhtateis, Jordánias, Syrias, Libyas, Somálias, Omanis, Jemenis, Algerias, Tunisias, Israelis, Marokkos, Sudanis ja Oarje-Saháras.


Vuoiŋŋalaš geatnegašvuođat

Islam oskkus leat vihta vuoiŋŋalaš geatnegašvuođa:

1. Ovtta ja áidna ipmila dovddasteapmi

”Ii leat eará ipmil go Allah ja Muhammed lea su profehta….”

2. Rituálalaš rohkadallan vihttii beaivvis Mekka guvlui

Rohkosii gullá hui čavgadit buhtisvuohta. Ovdal rohkosa basset rituálalaččat muođuid, gieđaid gitta gaigŋirii ráje ja julggiid ja sihkkot lákta gieđaiguin maiddái vuovttaid.

3. Attusvearru

Bákkolaš ja eaktodáhtolaš addosat. Ulbmilin oahpahit olmbuide, ahte buot opmodat boahtá ipmilis. Ii oaččo menddo giddanit eatnanlaš opmodahkii, muhto galgá leat gárvvis juohkit oamistis buohkaid buorrin. Bákkolaš attusvearru lea 2,5 % dihto uhcimusmeari badjelmanni opmodagas.

4. Fástu

Ramadan mánotbaji áigge fástudit beaivebadjáneamis gitta beaiveluoitimii ovtta mánotbaji áigge. Dan áigge ii oaččo borrat borramuša, juhkat iige návddašit maidige návddašanávdnasiid dego duhpáha.Olbmot vudjot rohkosii ja iešguorahallamii.Fástudeaddjit eai oaččo dadjat dahje jurddašit geastige bahá.Go beaivi lea luoittán, de borrat fástobeaivvi vuosttas biepmu. Beaivit olbmot rohkadallet moskeijas, johtet olgun oktan bearrašiin ja galledallet oahppásiid. Ramadan-fástu nohká stuorra ávvudeapmái, goas borret, addet skeaŋkkaid ja lihkusávaldatgoarttaid. Fástui eai oassálastte mánát eaige dat, geaidda borakeahtesvuohta sáhttá leat dearvvasvuođa dáfus váralaš.

5. Bassivádjolusmátki bassi gávpogii Mekkai

Juohke muslim ferte oktii eallimisttis dahkat bassivádjolusmátki Mekkai, jos sis lea várri dán mátkkái. Jus ii leat vejolaš ieš fitnat Mekkas, omd. buohccivuođa geačil, de reahkká, ahte giinu sohkalaš fitná doppe. Dušše muslimiid luittet Mekkai.

Allabasit

Bearjadat lea muslimaide čoahkkananbeaivi (Yawm al-Jum'a). Dalle juohke muslimalmmái ferte oassálastit oktasaš rohkosii, nissoniidda dat lea eaktodáhtolaš. Das lea dehálaš oskkolaš ja sosiálalaš mearkkašupmi muslimaide. Bearjadaga rohkadallat álo moskeijas, jus dat lea vejolaš. Rohkosa jođiheaddji gohčodit imaamin, son doallá ovdal rohkosa sártni, khutba. Sártni áigge ii giige oaččo hállat dahje bargat maidige eará go guldalit. Sártni fáddán leat áigeguovdilis áššit, korána oahpahusat, muslimaid problemat, dahje oskkoldaga njuolggadusaid čilgen.

Eid al-Fitr lea fástu heaittinfeasta. Eid al-Adha fas lea oaffarfeasta, man doallat bassivádjolusmátkki maŋŋá. Oaffarfeasta doallat dan muitun, go profehta Abraham geahččaladdui ja su gohččo goddit iežas gándda. Muslimain leat dušše dát guokte basi.

Lasi diehtu

Málle:Link FA